Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (zakrzepica żył głębokich oraz zatorowość płucna) nadal pozostaje jednym z częstszych powikłań pooperacyjnych w ginekologii. Szacuje się, że w Polsce zakrzepica żył głębokich stwierdzana jest u 50 tys. ludzi rocznie, natomiast zatorowość płucna – u 20 tys. Właściwe leczenie przeciwzakrzepowe może zmniejszyć śmiertelność pacjentek z 30% do ok. 5%. Częstość występowania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentek poddanych operacjom ginekologicznym szacuje się na 15–30 %. Ryzyko zakrzepicy po zabiegach laparoskopowych w ginekologii nie jest udokumentowane. Przed zastosowaniem profilaktyki przeciwzakrzepowej przed planowaną operacją powinno się wziąć pod uwagę dodatkowe czynniki ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (np. przebyty incydent zatorowo-zakrzepowy, wrodzone lub nabyte trombofilie, choroba nowotworowa w wywiadzie lub istniejąca aktualnie, otyłość, ciąża i okres połogowy, stosowanie doustnych tabletek antykoncepcyjnych lub hormonalnej terapii zastępczej, unieruchomienie, operacja przebyta w okresie krótszym niż miesiąc od aktualnego zabiegu, zaawansowany wiek), w tym czas trwania operacji oraz jej rodzaj i zakres.
U pacjentek, które nie mają dodatkowych czynników ryzyka, a zabieg operacyjny trwa mniej niż 30 min, nie ma potrzeby stosowania profilaktyki przeciwzakrzepowej. Zaleca się natomiast szybkie uruchomienie pacjentki. Podobne zalecenia dotyczą pacjentek bez dodatkowych czynników ryzyka poddawanych zabiegom laparoskopowym (z wyjątkiem zabiegów kompleksowych). Pacjentki z dodatkowymi czynnikami ryzyka poddawane zabiegom laparoskopowym lub innym zabiegom operacyjnym trwającym do 30 min, a także pacjentki bez dodatkowych czynników ryzyka poddawane dłuższym zabiegom operacyjnym z powodu chorób nienowotworowych powinny mieć zastosowaną profilaktykę przeciwzakrzepową w postaci heparyny drobnocząsteczkowej, heparyny niefrakcjonowanej, przerywanego ucisku pneumatycznego kończyn dolnych lub pończoch o stopniowanym ucisku. U pacjentek poddawanych zabiegom operacyjnym trwającym dłużej niż 30 min z dodatkowymi czynnikami ryzyka należy zastosować heparynę drobnocząsteczkową, heparynę niefrakcjonowaną lub przerywany ucisk pneumatyczny kończyn dolnych. W przypadku pacjentek, które mają umiarkowane lub wysokie ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych z jednoczesnym dużym ryzykiem wystąpienia krwawienia w okresie okołooperacyjnym, powinno się zastosować profilaktykę mechaniczną (najlepiej przerywany ucisk pneumatyczny kończyn dolnych). Kobiety poddawane krótkim zabiegom ginekologicznym (do 30 min) stosujące leczenie przeciwzakrzepowe z powodu chorób współistniejących (np. migotania przedsionków) nie powinny przerywać terapii przed planowaną operacją ginekologiczną. Natomiast pacjentki, które są poddawane dłuższym zabiegom operacyjnym, ze względu na zwiększone ryzyko krwawienia w okresie okołooperacyjnym, powinny mieć przerwane dotychczasowe leczenie (warfaryna – 5 dni, a leki przeciwpłytkowe – 7–10 dni przed planowaną operacją) z zastosowaniem terapii pomostowej heparyną.
Podejmując decyzję odnośnie do czasu trwania profilaktyki przeciwzakrzepowej, powinno się wziąć pod uwagę ryzyko wystąpienia nie tylko incydentów zatorowo-zakrzepowych, lecz także krwawienia. Jak pokazują dane, najwięcej powikłań zakrzepowo-zatorowych lub krwotocznych odnotowuje się w ciągu 14 dni od operacji, dlatego bardzo ważne jest wdrożenie odpowiednich działań profilaktycznych.
Przygotowali: Angelika Sobota, Jacek Szamatowicz
